They parted, at which moment her heart felt numb, if numb was a feeling at all. (Họ chia tay, tại thời điểm mà tim cô cảm thấy tê đi, nếu tê là một cảm giác gì.)
Trong ví dụ trên, ta có giới từ (preposition) at, đại từ quan hệ (relative pronoun) which, mệnh đề quan hệ (relative clause) her heart felt numb, và danh từ (noun) moment được chèn vào giữa đại từ quan hệ và mệnh đề quan hệ.
Cách sử dụng mệnh đề quan hệ với các thành phần ngữ pháp được đặt theo trình tự kể trên là không hiếm, nhưng song song với nó còn có cách diễn đạt khác:
They parted, (which was) the moment at which her heart felt numb, if “numb” was a feeling at all. (Họ chia tay, thời điểm mà tim cô cảm thấy tê đi, nếu tê là một cảm giác gì.)
Như bạn có thể thấy, danh từ moment trong ví dụ đầu được đem lên đặt trước giới từ at và đại từ quan hệ which. Ngoài ra, danh từ này được chuyển thành cụm danh từ (noun phrase) the moment, với mạo từ xác định (definite article) the làm một từ bổ nghĩa (modifier) danh từ moment.
Trong hai cách diễn đạt này, cách nào đúng và cách nào sai? Hoặc, có cách nào đúng ngữ pháp hơn cách còn lại?
Cả hai cách đều đúng ngữ pháp như nhau. Giữa chúng không việc “đúng hơn” hay “sai hơn”, chúng đơn giản chỉ là khác nhau.
Trong cách diễn đạt at which moment, danh từ moment đóng vai trò làm tân ngữ (object) cho giới từ at; hay nói đúng hơn, cụm danh từ which moment làm tân ngữ cho giới từ at (đại từ quan hệ which làm từ hạn định, determiner, cho danh từ moment). Nói cách khác, danh từ moment là một phần của mệnh đề quan hệ trong câu (at which moment her heart felt numb).
Trong khi đó, nếu chuyển cách diễn đạt trên thành the moment at which, danh từ moment không còn là một phần của cụm giới từ at which và vì vậy cũng không còn là một phần của mệnh đề quan hệ at which her heart felt numb. Thay vào đó, the moment là một tiền ngữ (antecedent) của cụm giới từ at which và của mệnh đề quan hệ theo sau nó. Ngoài ra, vì moment không còn which làm từ hạn định, nó cần phải có mạo từ xác định the đi kèm phía trước để người đọc có thể xác định được ta đang nói về moment cụ thể nào.
Về cơ bản chỉ có vậy, nhưng nếu bạn đang thắc mắc về vai trò mới của the moment trong the moment at which, giờ đây khi nó không còn là một phần của mệnh đề quan hệ, hãy đọc tiếp.
Khi moment còn là một phần của cụm giới từ at which moment, toàn bộ mệnh đề quan hệ at which moment her heart felt numb bổ nghĩa cho mệnh đề they parted, cụ thể là cho khía cạnh thời gian – cột mốc khi hai chủ thể chia tay – của mệnh đề này (cột mốc thời gian khi hai chủ thể chia tay là một tiền ngữ ẩn của mệnh đề quan hệ; bạn có thể xem thêm về đề tài này tại đây). Khi moment được chuyển ra khỏi mệnh đề quan hệ, mệnh đề quan hệ giờ đây không còn bổ nghĩa cho they parted mà là cho cụm danh từ the moment.
The moment (và toàn bộ cụm danh từ the moment at which her heart felt numb) có chức năng là một appositive (tạm dịch là danh từ thế) bổ nghĩa cho khía cạnh thời gian của mệnh đề they parted. Appositive không gì khác hơn là một mệnh đề quan hệ được viết vắn tắt bằng cách lược bỏ chủ ngữ của mệnh đề (which) và động từ chính trong vị ngữ của mệnh đề (động từ be theo dạng được chia). Cụ thể, They parted, the moment at which her heart felt numb có thể được diễn đạt theo một cách khác, rõ ràng, đầy đủ thành phần ngữ pháp hơn: They parted, which was the moment at which her heart felt numb.
Một vài điểm đáng chú ý trong câu trên. Thứ nhất, câu có hai đại từ quan hệ which, một làm chủ ngữ, một làm tân ngữ (nếu chưa xác định được đại từ nào làm chủ ngữ và đại từ nào làm tân ngữ, bạn có thể đọc thêm tại đây). Thứ hai, ta có một trường hợp khá thú vị ở đây, với một mệnh đề quan hệ được lồng vào một mệnh đề quan hệ khác (at which her heart felt numb là mệnh đề quan hệ con của mệnh đề quan hệ which was the moment at which her heart felt numb).
Vậy là hết bài!
Bạn còn điều gì thắc mắc về bài học? Điều gì về tiếng Anh đang làm bạn trằn trọc, ăn không ngon, ngủ không yên? Hay đơn giản là bạn chỉ muốn say “Hi!”? Hãy để lại lời bình luận bên dưới hay gửi email về địa chỉ contact.engbits@gmail.com nhé!