Bạn đã có bao giờ cảm thấy khó chịu, bứt rứt về một việc gì nhưng rồi sau đó nhận ra nó chỉ là việc cỏn con? Bạn đã có bao giờ lo lắng về vấn đề gì đến mức ăn không ngon, ngủ không yên, nhưng hóa ra sự việc không nghiêm trọng như bạn nghĩ?
Thật là uổng phí công sức mà chẳng được gì phải không? Ấy vậy mà những điều nhỏ nhặt đó vẫn tồn tại hằng hà sa số trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Để nói về những việc như vậy, trong tiếng Anh, ta có thành ngữ (idiom) a storm in a teacup.
Một cơn bão trong một tách trà? Tách trà nào mà đủ lớn để chứa nổi một cơn bão nhỉ? Hãy bắt đầu tìm hiểu thành ngữ qua ví dụ sau:
- He didn’t respond to my text. I was so scared that he was mad. What a storm in a teacup!
(Anh ta không trả lời tin nhắn của tôi. Tôi đã rất sợ rằng anh ta giận. Quả là một cơn bão trong một tách trà!)
Định Nghĩa
Thành ngữ a storm in a teacup theo nghĩa đen có thể được dịch từng chữ ra là một cơn bão trong một tách trà. Rõ ràng đây là một phép ẩn dụ (metaphor).
Mượn hình ảnh một cơn bão, thứ thuộc về thiên nhiên mà con người hầu như không có khả năng kiểm soát, nằm trong một tách trà, một vật cỏn con mà con người có thể dễ dàng cầm trên tay và hoàn toàn có thể kiểm soát được, thành ngữ a storm in a teacup muốn nói đến những việc nhỏ nhặt, cỏn con nhưng thoáng nhìn ban đầu có vẻ như rất lớn, rất nghiêm trọng và làm tiêu hao rất nhiều cảm xúc của chúng ta một cách không đáng. Những cảm xúc thái quá này thường là những cảm xúc tiêu cực, đơn cử là nỗi lo lắng, sợ hãi, hay những cơn giận, thậm chí là cơn thịnh nộ không đáng có.
Một điểm cần lưu ý về ý nghĩa của thành ngữ là nó có thể được sử dụng trong cả trường hợp việc cỏn con vô tình gây cảm xúc thái quá, hay có ai đó chủ động, cố tình làm lớn chuyện. Đôi khi tự bản thân ta lo lắng hay giận dữ không đáng về một việc gì, mặc dù việc đó không tồn tại với chủ đích là ta lo lắng/tức giận, ví dụ:
- I get really mad when I see my students chewing gums during class, although I know it’s just a storm in a teacup.
(Tôi rất tức giận khi tôi thấy học trò của tôi nhai kẹo cao su giữa giờ học, mặc dù tôi biết nó chỉ là một cơn bão trong một tách trà.)
Trong khi đó, có lúc ta gặp chuyện chẳng có gì đáng nói nhưng lại bị người khác thổi phồng, làm lớn, làm hoành tráng lên. Ví dụ:
- I paid her late by only one hour, because I was stuck in a traffic jam, yet she still hasn’t stopped talking about it until today. She made a storm in a teacup.
(Tôi trả cho cô ta trễ chỉ có một giờ đồng hồ thôi, vì tôi bị kẹt xe, vậy mà cô ta vẫn chưa ngưng nói về việc đó cho đến tận hôm nay. Cô ta tạo ra một cơn bão trong một tách trà.)
Ngữ cảnh – cách dùng
Về ngữ cảnh, thành ngữ a storm in a teacup khá trung tính (neutral); nó có thể được dùng cho cả ngữ cảnh trang trọng (formal register) và ngữ cảnh ít đòi hỏi tính trang trọng hơn (informal register). Tương tự, thành ngữ phù hợp cho cả văn nói (spoken) và văn viết (written).
Điều đáng nói về ngữ cảnh, và chúng ta đã nói thoáng qua ở trên về việc này, là thành ngữ thường được sử dụng với thái độ, cái nhìn tiêu cực về chủ thể. Không nhiều thì ít, người nói thường bày tỏ thái độ không hài lòng về quy mô, tầm cỡ và sự chú ý thái quá mà chủ thể nhận được; họ tin rằng tính trầm trọng của vấn dề là không đáng có. Ý thức được điều này, bạn nhớ ưu tiên sử dụng thành ngữ này khi ngữ cảnh có liê quan đến những cảm xúc tiêu cực: lo lắng, sợ hãi, bứt rứt, khó chịu, giận dự, bực tức, và nhiều cảm xúc khác nữa, một số chúng ta đã điểm qua ở trên.
Về mặt ngữ pháp, a storm in a teacup là một cụm danh từ (noun phrase). Danh từ (noun) chính ở đây là storm, với mạo từ bất định (indefinite article) a ở phía trước và cụm giới từ (prepositional phrase) in a teacup đứng ở phía sau với chức năng là cụm trạng từ (adverbial prhase). Nếu bạn muốn mổ xẻ một mức sâu hơn nữa thì sẽ thấy cụm giới từ in a teacup có giới từ (preposition) in làm chủ chốt và cụm danh từ a teacup theo sau (teacup là danh từ, hay nói chính xác hơn là danh từ ghép (compound noun) được tạo thành từ hai danh từ tea và cup, và a là mạo từ bất định).
Biết được rằng thành ngữ có chức năng ngữ pháp là một cụm danh từ thì coi như là bạn đã nắm được khi nào có thể dùng nó. Bất cứ ở đâu trong câu (sentence) hay trong mệnh đề (clause) mà bạn có thể đặt một danh từ thì bạn cũng có thể đặt thành ngữ này. Ví dụ trong câu đưới đây, thành ngữ được dùng như một tân ngữ (object), một chức năng của danh từ:
- I would rather deal with a storm in a teacup than with this truly serious matter.
(Tôi chẳng thà đối phó với một việc cỏn con bị thổi phồng hơn là với vấn đề thực sự nghiêm trọng này.)
Cũng liên quan đến chủ đề ngữ cảnh và cách dùng, thành ngữ a storm in a teacup chủ yếu được sử dụng trong tiếng Anh Anh quốc (British English). Trong khi đó, trong tiếng Anh Mỹ (American English), thành ngữ tương ứng, a tempest in a teapot (một cơn dông bão trong một ấm trà) được sử dụng rộng rãi hơn. Tại thời điểm này, bạn chỉ cần nghe qua và giữ điều này ở một góc nào đó trong đầu; chúng ta sẽ nói nhiều hơn về nó ở phía cuối bài học.
Nguồn gốc
Thành ngữ a storm in a teacup theo đúng nguyên văn của nó bắt đầu xuất hiện ở một thời điểm trong quá khứ không quá xa với hiện tại, vào khoảng thế kỷ thứ XIX, nhưng đây chỉ là một trong những biến thể còn tồn tại cho đến ngày nay. Nguồn gốc tiềm năng của thành ngữ có thể là từ tận trước Công Nguyên (before Christ, hay còn được viết tắt là BC).
Vào khoảng năm 52 trước Công Nguyên, Cicero (tên đầy đủ là Marcus Tullius Cicero, một triết gia, luật sư và nhà chính khách thời La Mã cổ đại (ancient Rome)) đã viết tác phẩm De Legibus (tên Latin, tương ứng với tên dịch On the Laws theo tiếng Anh và Bàn về Luật lệ theo tiếng Việt). Trong tác phẩm, ta tìm thấy cụm từ sau được viết bằng tiếng Latin:
Excitabat fluctus in simpulo
Theo tiếng Anh, cụm từ trên có thể được dịch ra là:
Stir up billows in a ladle
Hay theo tiếng Việt:
Khuấy động những làn khói cuộn trong gáo múc
Nhiều người cho rằng đây chính là nguồn gốc của thành ngữ. Tuy nhiên, câu chuyện còn vài phần chưa được kể.
Vào năm 1687, một trong những lá thư của Công tước xứ Ormond (the Duke of Ormond) gửi cho Bá tước quận Arlington (the Earl of Arlington) có cụm từ a storm in a cream bowl có vẻ giống như thành ngữ và được sử dụng với ý nghĩa tương tự như ý nghĩa của thành ngữ:
Our skirmish… is but a storm in a cream bowl.
(Cuộc cãi vả của chúng ta… chỉ là một cơn bão trong một chén kem)
Đến năm 1830, trong một số xuất bản của Tạp chí Phái nam (The Gentleman’s Magazine), người ta tìm thấy cụm từ tương tự, a storm in a wash-hand basin:
Each campaign, compared with those of Europe, has been only, in Lord Thurlow’s phrase, a storm in a wash-hand basin.
(Mỗi cuộc vận động, so với những cuộc vận động của Châu Âu, chỉ là, theo lời của Chúa Thurlow, một cơn bão trong một bồn rửa tay.)
Cuối cùng, 8 năm sau đó, tức năm 1838, tiểu thuyết gia người Scotland Catherine Sinclair đã viết trong cuốn Modern Accomplishments (Những thành tựu Hiện đại) câu dưới đây:
As for your father’s good-humoured jests being ever taken up as a serious affair, it really is like raising a storm in a teacup.
(Còn về việc những trò đùa tươi vui của cha bạn bị xem như chuyện nghiêm túc, nó thực ra giống như tạo ra một cơn bão trong một tách trà.)
Đây là một trong những tư liệu đầu tiên có sự hiện diện của thành ngữ a storm in a teacup theo đúng nguyên văn của nó.
A tempest in a teapot
Phần này dành riêng cho những bạn nào đang sinh sống ở Mỹ hoặc có nhu cầu sử dụng tiếng Anh Mỹ (American English) thường xuyên, thay vì tiếng Anh Anh (British English). Đừng vội hiểu nhầm là ở đây có sự phân biệt chủng tộc gì nhé; đây chỉ đơn giản là vấn đề hành vi ngôn ngữ đặc trưng tại các môi trường các nhau mà thôi.
Trong những môi trường chủ yếu dùng tiếng Anh Mỹ, bạn sẽ thấy thành ngữ a tempest in a teapot (một cơn dông bão trong một ấm trà) được ưu tiên dùng phổ biến hơn, thay vì phiên bản a storm in a teacup phổ biến trong tiếng Anh Anh. Vì sao lại có hiện tượng này? Chưa ai có lời giải đáp thỏa đáng, nhưng ta có thể mù mờ đặt ra những nghi vấn và giả thuyết. Bạn biết đó, ngôn ngữ không đơn thuần chỉ là ngôn ngữ; nó là di tích lịch sử, nó là hiện thân của văn hóa, nó là dấu tích của những chuyển mình trong xã hội, cả về không gian lẫn thời gian. Có thể tại một thời điểm nào đó, khái niệm a tempest in a teapot được một người hay một bài báo nào đó giới thiệu vào văn hóa nước Mỹ; có thể khán giả nghe xuôi tai rồi lặp lại một lần, hai lần, dần dần thành quen miệng. Ta cũng có thể có lời giải thích tương tự cho sự phổ biến của phiên bản a storm in a teacup ở những xứ nói tiếng Anh Anh.
Nhiều người, đặc biệt là người dùng tiếng Anh Anh, muốn tin rằng phiên bản của họ mới là phiên bản gốc và phiên bản trong tiếng Anh Mỹ chỉ là một cách chơi chữ, cụ thể là sử dụng phép điệp âm (alliteration). Bạn có nhận ra điều đó không? Nhiều người Anh muốn tin rằng người Mỹ cố tình dùng hai danh từ tempest và teapot để thành ngữ nghe được vần hơn, nghe thuận tai hơn.
Có thể giả thuyết về việc cố tình dùng tempest và teapot cho hợp âm điệu là đúng, nhưng ta chưa thể kết luận ai là người đứng sau việc này, và càng không thể kết luận rằng phiên bản tiếng Anh Anh là phiên bản gốc. Thực vậy, tài liệu cũ nhất có chứa phiên bản a storm in a teacup mà con người tìm thấy được viết vào năm 1838, như đã nói đến ở trên, trong khi phiên bản a tempest in a teapot đã tồn tại từ trước đó. Năm 1825, người ta tìm được trong Tạp chí Edinburgh của Blackwood (Blackwood’s Edinburgh Magazine) đoạn trích dưới đây:
What is the ‘tempest raging o’er the realms of ice’? A tempest in a teapot!
(‘Cơn dông bão thịnh nộ trên những vương quốc băng giá’ là gì? Một cơn dông bão trong một ấm trà!)
Bạn biết còn điều gì thú vị nữa không? Edinburghlà thủ đô của nước Scotland, và (có thể giờ đây bạn đã đoán ra) tạp chí Blackwood’s Edinburgh Magazine là một tạp chí của nước Scotland! Cả hai phiên bản a storm in a teacup và a tempest in a teapot đều bắt nguồn từ xứ Scotland, không phải từ Anh, cũng không phải từ Mỹ. Vậy mà nhiều người vẫn chọn giữ cho mình niềm tin vào những sự thật cá nhân (personal fact) cho đến tận ngày nay.
Vậy là hết bài!
Bạn còn điều gì thắc mắc về bài học? Điều gì về tiếng Anh đang làm bạn trằn trọc, ăn không ngon, ngủ không yên? Hay đơn giản là bạn chỉ muốn say “Hi!”? Hãy để lại lời bình luận bên dưới hay gửi email về địa chỉ contact.engbits@gmail.com nhé!