Định nghĩa / Ý nghĩa

Tục ngữ (proverb) strike while the iron is hot (rèn khi sắt đang nóng) nghĩa là hành động nhanh chóng, lẹ làng, quyết đoán khi có cơ hội để không bỏ lỡ nó.

Đôi khi bạn sẽ thấy đại từ “it” được dùng thay thế cho danh từ (noun) iron (sắt), cụ thể: strike while it is hot, hay ngắn gọn hơn là strike while it’s hot. Nghĩa của phiên bản có chứa đại từ it hoàn toàn không khác gì về ý nghĩa so với phiên bản dùng danh từ iron.

Nguồn gốc / Xuất xứ

Tục ngữ strike while the iron is hot có nguồn gốc từ hình ảnh rèn sắt. Sắt là một kim loại vô cùng cứng. Ở điều kiện bình thường, con người không có cách nào để làm thay đổi hình dạng của nó theo ý muốn của họ (từ vựng chuyên môn gọi là rèn sắt). Để uốn nắn, bẻ, ép một khối sắt thành hình dạng ta muốn, ta phải nung miếng sắt lên đến vài trăm, hoặc thậm chí là vài nghìn, độ Celcius (độ C, ^oC). Khi miếng sắt đang đỏ rực vì nóng, người thợ rèn chỉ có một khoảng thời gian ngắn để đập, ép, uốn nắn, rèn nó theo hình dạng mà họ muốn. Nếu chẳng may miếng sắt nguội đi trước khi người thợ rèn kịp hoàn thành tạo hình cho nó, nó phải được nung nóng trở lại, một quá trình rất khó khăn, tốn công sức và nhiên liệu mỗi lần làm.

Công nghệ rèn sắt đã xuất hiện trong xã hội loài người từ xa thẳm trong quá khứ. Ngay từ thời La Mã Cổ đại trước Công nguyên, có khi còn trước đó nữa, con người đã có nhu cầu chế tạo dụng cụ từ kim loại sắt để phục vụ nhiều mục đích khác nhau: sinh hoạt, chăn nuôi, săn bắt, và nghiêm trọng hơn là chiến tranh. Đơn cử, nhà văn Latin người Syria vào thời này, Publilius Syrus, được biết đến với câu nói nổi tiếng: You should hammer your iron when it is glowing hot (Bạn nên đập miếng sắt của bạn khi nó đang nóng bừng).

Nghề rèn sắt đã có từ lâu, nên hình ảnh rèn sắt từ lâu cũng đã là một phần ăn sâu vào cách con người nhìn cuộc sống. Trong giai đoạn những năm 1387 – 1400, nhà thơ, nhà văn Geoffrey Chaucer đã cho ra đời tập truyện The Canterbury Tales (Những Câu chuyện xứ Canterbury), trong đó ông sử dụng hình ảnh rèn sắt khi nó đang nóng để so sánh với việc thù hận phải được trả khi nó còn mới mẻ, còn in rõ trong đầu người nạn nhân bị gieo thù chuốc oán. Được biết, đây là một trong những lần đầu tiên strike while the iron is hot được dùng theo nghĩa bóng thay vì nghĩa đen.

Một số bất đồng quan điểm về ngữ nghĩa

Tục ngữ strike while the iron is hot ngày nay được dùng một cách thông dụng để nói về cơ hội. Một người được khuyên nên hành động kịp thời trước khi cơ hội qua đi, cũng như sắt nên được rèn khi nó còn nóng. Tuy nhiên, strike while the iron is hot cũng có khi được dùng để nói về cảm xúc dâng trào tức thời. Để khuyên một người hãy nộp đơn xin nghỉ việc khi họ đang cảm thấy ấm ức, hãy tỏ tình khi họ đang cảm thấy đủ dũng khí để thổ lộ tâm tư thầm kín bấy lâu, hãy sáng tác thơ, nhạc, văn chương khi lòng họ đang buồn não ruột, bạn có thể dùng tục ngữ strike while the iron is hot. Đây là một cách dùng mà có người cho là không đúng, không sát nghĩa, mặc dù sự khác biệt rất nhẹ, rất mong manh và khá là trừu tượng. Bạn thấy đó, cơ hội là thứ thuộc về những ngoại lực, những yếu tố thời vận đưa đẩy ngoài bản thân chúng ta, trong khi cảm xúc nhất thời là một phần bên trong con người chúng ta; một người có thể chỉ vài phút trước còn nhút nhát, vài phút sau bỗng chốc có dũng khí tỏ tình, rồi vài phút sau nữa lại quay về bản chất nhút nhát ban đầu, mặc dù những sự thay đổi cảm xúc tức thời này không hề phụ thuộc vào những ngoại lực, những “cơ hội”. Ý kiến này liệu có quá khắt khe? Lập luận này liệu có quá nhảm nhí? Bạn có thể tự hỏi bản thân và hình thành ý kiến cá nhân cho riêng bạn.

Bên cạnh đó, một số ít người không thích tục ngữ strike while the iron is hot. Họ cho rằng việc dùng hình ảnh rèn sắt để nói đến hành động chớp lấy thời cơ là không chính xác, nếu không muốn nói là lệch lạc. Sắt có thể được nung nóng trở lại bao nhiêu lần tùy thích; nếu ta có lỡ để nó nguội đi trước khi kịp rèn nó, ta luôn luôn có thể nung nó nóng lại để tiếp tục rèn. Trong khi đó, có những cơ hội chỉ đến với ta một lần duy nhất, mất một lần là mất mãi mãi.

Ví dụ sử dụng và biến thể cách dùng như thế nào

• Eponine started writing her novel right after she had just finished all the papers for her divorce to her husband. She wanted to strike while the iron is hot. That turned out to be a painful yet satisfying novel. (Eponine bắt đầu viết tiểu thuyết của cô ngay sau khi cô vừa mời hoàn tất giấy tờ cho việc ly dị với chồng cô. Cô muốn rèn sắt khi nó còn đang nóng. Đó đã trở thành một cuốn tiểu thuyết đau đớn nhưng đầy thỏa mãn.)
• Listen here, young friend. You cannot expect people to keep giving you opportunities and beg you to take them. You have to learn to realize when an opportunity comes and act fast. Strike while it’s hot, or strike it never. (Hãy nghe này, bạn trẻ à. Bạn không thể kỳ vọng người ta cứ mãi đưa cho bạn những cơ hội và cầu xin bạn lấy chúng. Bạn phải học nhận ra khi nào một cơ hội đến và hành động nhanh chóng. Rèn khi nó nóng, hoặc không bao giờ rèn.)
• My supervisor has just been proposed. Everyone at work can tell that she’s in a good mood. So earlier today, I took advantage of the situation and asked her for a raise. Like they say, you have to strike the iron while it is still hot. (Chủ của tôi vừa mới được cầu hôn. Mọi người ở chỗ làm có thể thấy cô đang trong tâm trạng tốt. Nên hồi sớm hôm nay, tôi tận dụng tình hình đó để xin cô tăng lương. Như họ nói, bạn phải rèn sắt trong khi nó còn đang nóng.)
• When her child failed his university entrance exam, she told him it was time to stop doing drugs. She struck when it was still hot. Luckily, he listened to her that time. (Khi con của cô trượt bài thi đầu vào đại học của cháu, cô nói cháu đã đến lúc dừng chơi thuốc. Cô rèn khi nó vẫn còn nóng. Đáng may thay, cháu đã nghe cô lần đó.)
• Janine wants to think about her job offer. So far, this is the only offer she has received, but she’s not happy about it. She had better be quick, however, because it may not be there for her forever. She had better strike when the iron is hot. (Janine muốn suy nghĩ về lời mời nhận việc của cô. Cho đến giờ, đây là lời mời duy nhất cô đã được nhận, nhưng cô không hài lòng về nó. Cô nên nhanh lên, tuy vậy, bởi vì nó có thể không ở đó cho cô mãi mãi. Cô nên rèn khi sắt đang nóng.)
• I had a chance to observe how my grandpa played chess. In chess, opportunities come and go. One moment your pieces are positioned well in your favour, the next you have to start over. But the key is to be decisive, flexible and to start fresh every time. Grandpa struck the iron only when it was hot, that is to say, when he couldn’t make a move he had planned to, he moved on instead of wasting his next several moves trying to salvage his old plan. (Tôi đã có cơ hội quan sát ông tôi chơi cờ vua. Trong môn cờ vua, những cơ hội đến rồi đi. Mới một lúc những quân cờ của bạn được bố trí rất có lợi cho bạn, lúc kế bạn phải bắt đầu lại từ đầu. Nhưng chìa khóa thành công là phải quyết đoán, linh hoạt và bắt đầu với tinh thần mới mẻ mỗi lần. Ông rèn miếng sắt chỉ khi nó đang nóng, đó nghĩa là, khi ông không thể đi một bước ông đã dự tính, ông đi tiếp thay vì lãng phí những bước kế của ông để cố gắng cứu vãn kế hoạch cũ của ông.)
• Cole was a sharp-witted person. That was how he got rich. He didn’t work much, because he didn’t have to. He could notice very quickly when an opportunity was around, and he struck the iron only while it was still hot. If he realized he was late to the opportunity, he would gladly let it go so as not to waste his time and effort. He was a smart kid. (Cole là một người tinh khôn sắc bén. Đó là cách anh ta đã trở nên giàu có. Anh ta đã không làm việc nhiều, bởi vì anh ta không cần phải [làm nhiều]. Anh ta có thể nhận ra rất nhanh chóng khi một cơ hội đang ở chung quanh, và anh ta rèn miếng sắt chỉ khi nó còn đang nóng. Nếu anh ta nhận ra anh đã trễ cơ hội, anh vui vẻ để nó ra đi để không làm phí thời gian và công sức của anh. Anh ta là một đứa trẻ thông minh.)
• Amanda is going to tell her husband to buy her a new car when she announces her pregnancy this evening. She likes to strike while it is hot; it’s going to be hard for him to say no. (Amanda sẽ nói chồng cô mua xe hơi mới cho cô khi cô thông báo cô mang thai chiều nay. Cô thích rèn trong khi sắt đang nóng; sẽ khó cho anh để nói không.)
• Rogers was a man of economical gestures. He struck the iron only when it was hot, otherwise, he wouldn’t strike it at all. He would simply let things be, if he judged that what he had wanted to do was no longer at its peak relevance. Few could understand him, but only by few did he need to be understood. (Rogers là một người đàn ông tiết kiệm cử chỉ. Ông rèn sắt chỉ khi nó đang nóng, nếu không, ông sẽ không rèn nó chút nào. Ông sẽ đơn giản để yên mọi việc, nếu ông phán đoán thấy rằng điều ông đã muốn làm không còn ở đỉnh của sự liên quan của nó nữa. Ít người có thể hiểu được ông, nhưng ông cần được hiểu chỉ bởi ít người.)
• You’re going to meet with our potential customer. Yes, your friend is our potential customer. We want you to talk about our company’s intention to work on her project. Of course, this is meant to be a dinner between friends, but we want to take advantage of the current situation. Mention it however you want, and please, try to strike when it’s hot. Don’t let the conversation switch to a different direction before you have a chance to let her know our intention. (Bạn sẽ gặp với khách hàng tiềm năng của chúng ta. Đúng, bạn của bạn là khách hàng tiềm năng của chúng ta. Chúng tôi muốn bạn nói về ý định của công ty chúng ta được làm dự án của cô ta. Đương nhiên, đây đúng ra là một bữa ăn tối giữa bạn bè, nhưng chúng tôi muốn tận dụng tình hình hiện tại. Nhắn đến nó bằng cách nào là tùy ý bạn muốn, và làm ơn, hãy cố gắng rèn khi nó đang nóng. Đừng để cuộc nói chuyện chuyển sang một hướng khác trước khi bạn có cơ hội cho cô ta biết ý định của chúng ta.)

Nếu bạn thấy bài học này hữu ích, mình nhờ bạn chia sẻ cho bạn bè và người thân cũng như xem thêm các bài viết khác tại trang web EngBits.com (bạn có thể bắt đầu tại ĐÂY).

• You did an amazing job today, even though I know you didn’t realize it. You mentioned to our client about our ability to sell products to local markets. Did you know that they have been trying really hard to get their products to local customers? You really struck when the iron was hot. Great job! (Bạn đã làm một việc tuyệt vời hôm nay, mặc dù tôi biết bạn đã không nhận ra nó. Bạn nhắc cho khách hàng của chúng ta về khả năng bán hàng của chúng ta cho các chợ địa phương. Bạn có biết rằng họ đã rất cố gắng để mang những sản phẩm của họ đến khách hàng địa phương không? Bạn thực sự đã rèn khi sắt còn nóng. Làm tốt lắm!)
• When Nancy saw her girlfriend kissing another girl, she knew it was time for them to break up. She struck when the iron was hot. She knew if she hadn’t do it then, she would never have the courage to do it, because she loved her girlfriend so very much. She still does. (Khi Nancy thấy bạn gái cô hôn một cô gái khác, cô biết đã đến lúc họ phải chia tay. Cô rèn sắt khi nó đang nóng. Cô biết rằng nếu cô không làm việc đó lúc đó, cô sẽ không bao giờ có dũng khí để làm nó, bởi vì cô yêu bạn gái cô rất nhiều. Cô vẫn còn [yêu].)
• During his job interview, John felt a lack of energy in the room which prevented him from saying anything substantial. He paused for a moment and swapped positions. He started asking the interviewers questions so that they would talk about themselves and their needs, then from there, he slipped in his relevant qualifications and experience. Talk about striking when it is still hot! (Trong buổi phỏng ấn việc làm của anh, John cảm thấy một sự thiếu năng lượng trong phòng ngăn cản anh nói bất cứ thứ gì đáng kể. Anh dừng một chút và hoán đổi vị trí. Anh bắt đầu đặt câu hỏi cho những người phỏng vấn để họ nói về bản thân họ và những nhu cầu của họ, rồi từ đó, anh xen vào những năng lực và kinh nghiệm liên quan của anh. Nói về việc rèn khi nó còn đang nóng!)
• Bob is a successful real estate agent. He strikes the iron when it is hot. Whenever a customer seems to like a house, he gives himself half a day at most to persuade them to buy it. If he leaves them be for longer than that, they won’t feel the excitement anymore and will back out. (Bob là một nhà môi giới bất động sản thành công. Anh ta rèn sắt khi nó đang nóng. Bất cứ khi nào một người khách dường như thích một căn nhà, anh cho bản thân anh ta nhiều nhất là nửa ngày để thuyết phục họ mua nó. Nếu anh để họ một mình lâu hơn như vậy, họ sẽ không cảm thấy sự phấn khích nữa và sẽ rút lui.)
• Striking the iron while it’s hot is easier said than done. Some people have the brain of a turtle. They’re simply too slow to act when they need to. (Rèn miếng sắt trong khi nó đang nóng nói dễ hơn làm. Vài người có bộ não của con rùa. Họ đơn giản quá chậm chạp để hành động khi họ cần [hành động].)
• It wasn’t part of the plan to have our professor on stage. In fact, none of us had expected that he would have come. But you wouldn’t have missed such a huge opportunity, would you? He only had a few minutes at the party, so we invited him on stage to make a speech; you know, we struck while it was hot. (Được mang giáo sư của chúng tôi lên sân khấu không phải là một phần của kế hoạch. Thực ra, không ai trong chúng tôi đã nghĩ rằng ông sẽ đến. Nhưng bạn sẽ không bỏ lỡ một cơ hội lớn đến vậy, phải không? Ông chỉ có vài phút tại buổi tiệc, nên chúng tôi đã mời ông lên sân khấu để phát biểu diễn văn; bạn biết đó, chúng tôi rèn khi nó còn đang nóng.)
• Robert wasn’t sure when the right moment would be. He was never sure. He knew striking while the iron was hot would be wise, but how could one know for sure when that would be. (Robert không chắc khi nào là thời điểm đúng đắn. Anh không bao giờ chắc. Anh biết rèn trong khi sắt đang nóng sẽ là thông thái, nhưng làm sao một người có thể biết chắc chắn đó sẽ là khi nào.)
• Noah likes to strike the iron when it’s still hot. He wants to make use of the energy of the moment. Once it’s gone, he deems his actions fruitless. (Noah thích rèn sắt khi nó vẫn còn đang nóng. Anh muốn tận dụng năng lượng của khoảnh khắc. Một khi nó đã qua, anh cho rằng những hành động của anh là vô ích.)
• We bought this house for cheap. The previous owners had to move to another city for work, so they had to sell it fast. We really struck the iron while it was hot. We offered a bit less than their asking price, but they didn’t seem to have another choice; nobody else wanted to buy the house at that time. (Chúng tôi đã mua căn nhà này rẻ. Những người chủ trước phải dọn sang một thành phố khác vì công việc, nên họ phải bán nó nhanh. Chúng tôi đã thực sự rèn sắt khi nó đang nóng. Chúng tôi đã đề nghị một chút ít hơn giá họ đưa ra, nhưng họ dường như không còn lựa chọn nào khác; không ai khác muốn mua căn nhà vào thời điểm đó.)
• Lady Louisa is quite very flirtish. She likes to tempt people when they’re alone. She approaches them very diplomatically, talks to them, shows her interest in them, makes them interested in her. Then before they realize, she strikes while it’s hot. She lets them know they can form a connection of a special kind with her, if they so wish. (Quý bà Louisa khá là tán tỉnh. Bà thích cám dỗ người ta khi họ một mình. Bà đến gần họ một cách rất ngoại giao, nói chuyện với họ, cho họ thấy sự quan tâm của bà đối với họ, làm họ quan tâm đến bà. Rồi trước khi họ nhận ra, bà rèn trong khi sắt đang nóng. Bà cho họ biết họ có thể tạo một mối quan hệ thuộc loại đặc biệt với bà, nếu họ muốn như vậy.)

Vậy là hết bài!

Nếu bạn thấy bài học này hữu ích, mình nhờ bạn chia sẻ cho bạn bè và người thân cũng như xem thêm các bài viết khác tại trang web EngBits.com (bạn có thể bắt đầu tại ĐÂY).

Bạn còn điều gì thắc mắc về bài học? Điều gì về tiếng Anh đang làm bạn trằn trọc, ăn không ngon, ngủ không yên? Hay đơn giản là bạn chỉ muốn say “Hi!”? Hãy để lại lời bình luận bên dưới hay gửi email về địa chỉ contact.engbits@gmail.com nhé!